Verpact ontloopt dwangsom: drie gevraagde statiegeldonderzoeken op tijd aangeleverd bij ILT

Volgens de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) moet het voor consumenten aantrekkelijker en makkelijker worden om plastic drankflessen in te leveren. Dit is de kern van last onder dwangsom die de ILT afgelopen juli heeft opgelegd aan Stichting Verpact. Die laat nu weten aan de opdracht te hebben voldaan.

Verpact moet sinds 2022 minstens 90% van de plastic flessen inzamelen, maar haalt deze wettelijke inzamelnorm bij lange na niet. Daarmee overtreedt de stichting al geruime tijd de wet.

In 2022 werd 68% ingezameld. Dit jaar wordt naar verwachting 78% van de grote en kleine plastic drankflessen ingezameld, aldus Verpact Hiermee voldoet Nederland aan de Europese doelstelling voor 2025 – maar nog niet aan de 90% die ILT vraagt. Verpact: ‘De wettelijke inzameldoelstelling gaat over alle plastic drankflessen, ook die zonder statiegeld. Flessen van sap en zuivel zijn bijvoorbeeld niet statiegeldplichtig (maar er zit wel steeds vaker statiegeld op deze flessen). Ook bijvoorbeeld de 2 liter plastic melkkan valt onder de wettelijke doelstelling. Daarnaast mag volgens de regelgeving maximaal 5% aan inzameling van kunststof drankflessen worden meegeteld die afkomstig zijn uit PMD inzameling. Op voorwaarde dat het recyclaat van vergelijkbare kwaliteit is als recyclaat afkomstig van gescheiden inzameling via statiegeld.’ Die cijfers zijn nog niet bekend over het lopende jaar. Van de blikjes wordt in 2024 naar verwachting 82% ingezameld.

Locatiewijzer

Verpact wel een overzicht gepubliceerd waarin consumenten een terugbetalend inleverpunt van plastic drankflessen en blikjes in de buurt kunnen vinden. Deze tool op de website van Statiegeld Nederland is volgens de ILT een goede eerste stap in het aantrekkelijker en makkelijker maken van het inleveren van flesjes en blikjes met statiegeld.

Meer inleverpunten + bulk

De ILT gelastte Verpact verder om vóór 1 januari 2027 minimaal 5.400 extra uitbetalende inleverpunten te realiseren. Daarvan zijn er nu 1109 gerealiseerd. Ook breidt Statiegeld Nederland, onderdeel van Verpact, het netwerk van bulkmachines uit. Dit zijn machines waarin mensen in één keer een hele tas statiegeldverpakkingen kunnen inleveren. Er staan nu zeven bulkmachines in Nederland en dit jaar worden er nog acht geplaatst. Het doel is om eind 2026 een landelijk dekkend netwerk van deze machines te hebben. De snelheid van de uitrol is echter mede afhankelijk van vergunningen die verstrekt moeten worden, aldus Verpact.

Vormvereisten

Ook moest Verpact onderzoeken hoe zij beschadigde flessen kan innemen met terugbetaling van het statiegeld. Voorzitter raad van bestuur Hester Klein Lankhorst: “Het versoepelen van de vormvereisten van de statiegeldmachines blijkt de meest effectieve manier om beschadigde of ingedeukte verpakkingen op structurele wijze in te zamelen. Als uit de doorlopende pilots met statiegeldautomaten geen grote neveneffecten of belemmeringen blijken, zoals misbruik of schade, zullen we dit landelijk uitrollen. Dat geldt ook voor het versoepelen van de innamevereisten bij handmatige inzameling.”  

Het laatste onderzoek gaat over wat consumenten vinden van hoe ze worden terugbetaald. “Uitbetaling via een statiegeldbon bij de supermarktkassa wordt breed omarmd en al op 96% van de innamepunten gefaciliteerd”, zegt Klein Lankhorst. “Voor de inzameling op out-of-homelocaties, waar dat nu met Tikkie gebeurt, gaan we onderzoeken wat de mogelijkheden zijn van terugbetaling via de bankpas. Ook gaan we bekijken wat de meest effectieve manier van terugbetalen is om jongeren te bewegen om statiegeldflessen en blikjes in te leveren.”

Hoger statiegeldbedrag? Geen aanleiding en nadelige neveneffecten 

Verpact ziet geen reden om het statiegeldbedrag voor plastic flessen te verhogen om zo sneller de inzameldoelstelling te behalen. Vergelijk met andere Europese landen laat zien dat een inzameldoelstelling van 90% haalbaar is met de huidige bedragen binnen het statiegeldsysteem. Verpact benadrukt bovendien dat een hoger statiegeldbedrag niet in verhouding staat ten opzichte van de maatschappelijke risico’s en nadelige gevolgen. Klein Lankhorst: “De wetgever heeft gesteld dat het statiegeldbedrag voldoende prikkel moet bieden om in te leveren, maar ook proportioneel moet zijn ten opzichte van de prijs van het product. Wij blijven wijzen op de nadelige effecten van een verhoging. Daarbij moet je denken aan hogere maatschappelijke kosten voor de reiniging en schade van opengebroken openbare afvalbakken omdat weggegooide statiegeldverpakkingen nog meer geld waard zijn. Maar ook het groeiend risico op fraude en criminaliteit, een mogelijke verschuiving naar alternatieve verpakkingen met een hogere milieu-impact en het stijgende aandeel van statiegeld in het initieel beschikbare boodschappenbudget zien wij als nadelige gevolgen.”