Wanneer ‘herbruikbaar’ meer plastic afval betekent

In het kielzog van de toenemende druk om plastic afval te verminderen, heeft het Italiaanse Ministerie van Milieu en Energiezekerheid een nieuw technisch voorschrift voorgesteld dat specifieke drempelwaarden voor gewicht en grootte vastlegt voor plastic voorwerpen om als ‘herbruikbaar’ te worden beschouwd volgens de EU-richtlijn voor kunststoffen voor eenmalig gebruik (SUP). Hoewel deze stap bedoeld is om een gevaarlijke maas in de wet te dichten, is de schade van de ambiguïteit in de regelgeving al aan het ontstaan.

Door: Rui Veras, Marketing Communications Manager bij TotalEnergies Corbion

Ondanks de oorspronkelijke bedoeling van de SUP-richtlijn om duurzaamheid te bevorderen, hebben bepaalde marktverschuivingen geleid tot de vervanging van composteerbare bioplastics door dikkere, conventionele plastics met het label ‘herbruikbaar’. Het resultaat? Toegenomen plasticverbruik, verminderde circulariteit en verloren momentum voor innovatie in composteerbare materialen.

Soms leidt een beleid dat bedoeld is om afval te verminderen uiteindelijk tot het tegenovergestelde. Italië’s recente ervaring met roerstaafjes voor eenmalig gebruik is een goed voorbeeld – een les in hoe flexibele interpretaties van de EU-wetgeving onbedoeld milieudoelstellingen kunnen ondermijnen.

Tot voor kort werden koffieroerstaafjes uit automaten in heel Italië gemaakt van composteerbare verbindingen op basis van PLA (polymelkzuur), wat een praktische en verantwoorde oplossing bood voor het einde van de levensduur die was afgestemd op de composteringssystemen van het land. Deze roerstaafjes, vaak gemaakt van biobased Luminy PLA, waren bedoeld voor eenmalig gebruik – zoals de meeste consumenten natuurlijk zouden verwachten. Een roerstaafje uit een openbare automaat halen en hergebruiken is immers geen standaardgedrag.

Als reactie op de druk van de regelgeving begonnen sommige bedrijven dikkere plastic roerstaafjes te introduceren en ze te labelen als ‘herbruikbaar’. De reden? Als een artikel gewassen en hergebruikt kan worden, valt het misschien buiten de SUP-beperkingen. Deze artikelen worden echter nog steeds automatisch bij elk drankje verstrekt en onmiddellijk daarna weggegooid – gebruikspatronen die onmiskenbaar eenmalig gebruik blijven.

In plaats van het gebruik van plastic te verminderen, heeft de overstap naar deze dikkere artikelen de ecologische voetafdruk vergroot. Rapporten van leveranciers van bioplastic wijzen op het verlies van honderden tonnen composteerbaar materiaal als gevolg van de verandering. De impact op de markt voor composteerbare wegwerpartikelen is al zichtbaar. Volgens Assobioplastiche ziet de sector alleen al in 2023 een daling van 21% – een verontrustende trend voor een industrie die gebouwd is op circulariteit, innovatie en minder koolstofuitstoot.

De kern van het probleem ligt in een hiaat in de wetgeving. De SUP-richtlijn verbiedt bepaalde kunststoffen voor eenmalig gebruik, maar er ontbreekt een concrete definitie van ‘herbruikbaar’. Het Italiaanse wetsbesluit 196/2021 heeft dit niet verduidelijkt, waardoor de deur openstaat voor interpretaties die afwijken van zowel de milieuintentie als de praktische realiteit.

Een recent onderzoek van Legambiente legt de nadruk op het probleem: van de 317 voedingsproducten die als herbruikbaar worden geëtiketteerd, gaf slechts 8% duidelijke informatie over de veiligheid in de vaatwasser of magnetron. Bijna 40% gaf geen informatie over hoe vaak het product kon worden hergebruikt. De term ‘herbruikbaar’ wordt steeds vaker gebruikt op een manier die niet overeenkomt met het werkelijke gebruik of de praktijk aan het einde van de levensduur.

In reactie hierop heeft de Italiaanse regering een ontwerp voor een technische verordening ingediend bij de EU-Commissie waarin minimumcriteria voor gewicht en omvang worden vastgesteld om herbruikbaarheid te definiëren. Het is een welkome stap, maar regelgevende processen kosten tijd. Ondertussen moeten belanghebbenden uit de industrie, milieugroepen en consumenten betrokken en mondig blijven.

Het is essentieel om te erkennen dat artikelen die worden verstrekt voor onmiddellijk gebruik en verwijdering, ongeacht de materiaaldikte, blijven functioneren als artikelen voor eenmalig gebruik. Door ze anders te labelen, wordt zinvolle vooruitgang alleen maar uitgesteld. We moeten ervoor zorgen dat de Europese milieuwetgeving echt hergebruik ondersteunt – gebaseerd op systeemontwerp en praktische herbruikbaarheid – en niet alleen materiaalspecificaties. De geloofwaardigheid van het duurzaamheidsbeleid en de toekomst van verantwoorde materiaalinnovatie hangen hiervan af.