Sluiting kunststof verpakkingsketen vraagt vergaande maatregelen

Het onderzoek biedt inzicht in de werking van de kunststofketen en laat zien op welke punten in de keten maatregelen effectief zijn. Het onderzoek laat ook zien dat ketenpartijen met een slimme combinatie van maatregelen de kunststofketen zowel qua grondstoffen als economisch verder kunnen sluiten in de periode 2018 – 2022. Maar het onderzoek maakt ook duidelijk dat volledige sluiting van de keten alleen kan met maatregelen die voor een deel buiten de kunststof verpakkingsketen liggen.

Verpakkingsketen in Nederland

Jaarlijks komt in Nederland ongeveer 475 kiloton aan kunststof verpakkingsmateriaal op de markt. Hiervan komt twee derde deel terecht in het huishoudelijk afval en een derde deel in het bedrijfsafval. Het kunststof verpakkingsafval wordt op drie manieren ingezameld voor recycling: via bron- en nascheiding van het huishoudelijk afval, via bedrijfsafval en via het statiegeldsysteem op grote PET-flessen. Van het kunststof verpakkingsafval dat op de markt komt, werd in 2015 ruim vijftig procent via deze systemen gerecycled. De rest wordt grotendeels verbrand met energieterugwinning in afvalverbrandingsinstallaties. Door de effectiviteit van de inzamelsystemen belandt in Nederland een klein deel van de totale kunststof verpakkingsstroom via land of water in het zwerfafval. Hoewel dit minder te maken heeft met het sluiten van de kunststof verpakkingsketen, vormt het een ander soort milieuprobleem (afvalstoffen in het milieu) en een sociaal probleem (ergernis).

Data en methodiek 

Het vaststellen van het milieueffect van kunststof verpakkingen in het zwerfafval is nog niet mogelijk, vanwege het ontbreken van data en een geschikte methodiek. Hiervoor is aanvullend onderzoek nodig dat buiten de scope van de raamovereenkomst valt. De preventie van zwerfafval vraagt om specifieke maatregelen, zowel door producenten als door gemeenten, die in de rapportage van het KIDV aan de orde komen.

Complexere keten

De kunststof verpakkingsketen is complexer dan andere verpakkingsketens, zoals papier en glas, omdat verpakkingen uit veel verschillende soorten kunststoffen bestaan – of combinaties ervan  die niet altijd goed zijn te scheiden. Bovendien zijn er verschillende inzamelsystemen met veel variatie binnen verschillende gemeenten. Er is ook een sterke relatie tussen de kosten en opbrengsten van gerecyclede kunststoffen en virgin-materialen,  die weer sterk afhankelijk zijn van de olieprijs.

Verder sluiten

Hoewel de inzameling en recycling van kunststof verpakkingen uit huishoudens sinds 2008 een sterke groei heeft doorgemaakt en milieuwinst oplevert, is de keten qua grondstofgebruik nog niet gesloten. Uit het onderzoek van het KIDV blijkt dat verdere sluiting van de keten positief is voor het milieu, doordat er meer kunststof verpakkingsafval langer in de keten blijft door hergebruik of recycling. Daardoor wordt er minder afval verbrand, kunnen er meer gerecyclede kunststoffen worden ingezet in nieuwe producten en zijn er minder virgin-kunststoffen nodig. Het onderzoek maakt ook duidelijk dat verdere sluiting van de kunststofketen economisch gezien nodig is, zodat gerecyclede kunststoffen kunnen concurreren met virgin-kunststoffen en een vraaggestuurde markt tot stand komt. Dat kan door het treffen van maatregelen om de kwaliteit van het gerecyclede materiaal verhogen.
Uit het onderzoek blijkt dat de vraag naar gerecyclede kunststoffen wel toeneemt, maar dat nu niet altijd kan worden ingespeeld op de technische vereisten van producenten en aan hun behoefte aan een stroom die constant is qua hoeveelheid en kwaliteit. Bovendien  worden gerecyclede kunststoffen in voedselverpakkingen beperkt toegepast, mede vanwege strikte Europese regelgeving. Last but not least speelt ook de momenteel lage olieprijs een rol, die er voor zorgt dat het gebruik van virgin kunststoffen vaak goedkoper is dan het gebruik van recyclaat. (bron: KIDV)