29 mrt. 2009
4 minuten
De recessie is van invloed op de gang van zaken bij ontwerpbureaus, maar de impact ervan valt nog enigszins mee. Dat is beeld dat naar voren komt uit een enquête die Kunststof en rubber recent heeft gehouden onder negen vooraanstaande ontwerpbureaus.
De vragen hadden behalve de recessie betrekking op de designtrends voor 2009 en 2010, en de rol van duurzaamheid binnen design. De eerste vraag was: ‘Wat merkt uw ontwerpbureau van de recessie, afgaande op zaken als het aantal opdrachten, prijsonderhandelingen en betalingsmoraal?’ Vanwege het delicate karakter van deze vraag, werden de antwoorden geanonimiseerd verwerkt.
Kortere planningen
Een respondent: ‘Het komt zelden voor dat al onze klanten tegelijk de kraan dicht draaien in een recessie, ook nu niet. Prijsonderhandelingen worden echter scherper gevoerd door opdrachtgevers en commitments worden voor een kortere periode aangegaan. Het is door de recessie wel gemakkelijker om aan goed personeel te komen. Dat is weer een voordeel.’ … ‘In principe ontwikkelen we nu de producten die over een jaar of twee in de markt moeten liggen. Daar wordt over het algemeen niet op bezuinigd. Wel wordt er scherper gelet op de keuze van projecten. Innovatieprojecten die niet binnen de core business vallen worden sneller gestopt.’
Rentabiliteit onder druk
Meerdere ontwerpbureaus merken op dat het langer duurt voordat opdrachten worden vergeven; opdrachtgevers denken er veel langer over na. Hierdoor gaat er veel meer tijd en energie zitten in het onbetaalde voortraject, zo is de teneur. Vervolgens moet het werk dat wordt binnengehaald efficiënter worden uitgevoerd dan voorheen om een project voldoende rendabel af te kunnen sluiten.
Designtrends voor 2009 en 2010
Een tweede enquêteaspect had betrekking op de designtrends voor 2009 en 2010. Bas Berkhout van Van Berlo Strategy + Design heeft een duidelijk beeld van waar het de komende tijd om draait. “De translucente kleuren blijven de boventoon voeren, zoals translucent groen. Binnen die translucente kleuren gaat het echter om de lichte, zachte pasteltinten ervan.” Opvallend is dat De Loft de kleur groen zelfs apart aanduidt als een designtrend. Directeur Roland ten Klooster van Plato product consultants voegt eraan toe dat (ook) bij verpakkingsontwerpen transparantheid en meer glans worden gevraagd. MMID nuanceert een en ander met de woorden dat “er niet veel zinnigs valt te zeggen over stilistische trends, omdat deze zeer markt- en doelgroepgebonden zijn”.
Hang naar materiaalbesparing
Een belangrijke designtrend die vrijwel alle ontwerpbureaus herkennen is de hang van opdrachtgevers naar het gebruik van minder materiaal met behoud van functie en kwaliteit. Zo meldt MMID: “Dé trend voor de komende tijd is kostenreductie met behoud van onderscheidende functie en kwaliteit. Daarmee overleef je in een competitieve markt. Het gaat dan niet om enkele procenten kostenreductie dankzij China-inkoop en wat sleutelen aan materiaalspecificaties of wanddiktes; het gaat over tientallen procenten. Dat bereik je enkel door op een slimme en integrale manier naar je product te kijken.”
Design, duurzaamheid en recessie
Zo speelt het fenomeen duurzaamheid bij designtrends dus een belangrijke rol. Daarbij lijken hergebruikte grondstoffen zoals kunststof recyclaat de toekomst te hebben, hoewel nu wellicht even niet door de erg lage prijzen voor virgin kunststoffen. Maar over een onderwerp als Cradle-to-Cradle zijn meerdere respondenten sceptisch. Dit ondanks het feit dat materiaalhergebruik daar prima bij aansluit. Een selectie van meningen over design en duurzaamheid:
René Scheltes, Pezy Product Innovation: “De duurzaamheidstrend wordt steeds belangrijker. Meer en meer van onze relaties vragen hiernaar. Het lijkt er niet op dat deze trend de recessie beïnvloedt. Wel wordt er kritisch gekeken naar de kosten van te gebruiken materialen.” Ries Meertens, MMID: “Het cradle-to-cradle principe heeft een hoog buzz-gehalte. Ik hoor en lees er veel over, maar zie zelf niet heel veel concreets gebeuren. Hopelijk gaat C2C op den duur over van een hype naar een meer vanzelfsprekend element in de samenleving.”
“Nederland loopt ver achter”
Maar juist wat dit betreft loopt Nederland ver achter bij landen als Engeland en Frankrijk, zo waarschuwt Bas Berkhout van Van Berlo Strategy + Design. “Ik was recent bij een symposium over duurzame verpakkingen in Brussel. Afgezien van Unilever schitterden alle grote Nederlandse merkhouders door afwezigheid. Als ik daar hoor hoever bijvoorbeeld Carrefour en diverse Engelse supermarktketens zijn met het uitvoeren van Life Cycle Analyses op hun producten, en ik vergelijk dat met Nederland… Dan ziet dat beeld er voor ons niet positief uit. Op het symposium liep ook iemand van de Europese Unie rond, die mij vertelde dat cradle-to-cradle-achtige aspecten als LCA worden verankerd in wetgeving. Voor de bedrijven die hierin niet meegaan, ontstaat binnen een aantal jaren een lock-out situatie. Die doen dan dus niet meer mee.”
Duurzaamheid mag niets kosten
Met Cradle-to-Cradle wil het in Nederland dus niet zo vlotten, aldus Berkhout. Tegelijkertijd merken de ontwerpbureaus dat het bredere begrip duurzaamheid wel degelijk een rol blijft spelen. Dat geldt vooral als het gecombineerd kan worden met kostenbesparingen, zoals bijvoorbeeld Plato product consultants benadrukt. BPO is bij monde van directeur Oscar Brocades Zaalberg het meest sceptisch: “Duurzaamheid heeft vooral de aandacht van de grotere merkhouders, terwijl er door de recessie over de gehele linie nog minder draagvlak voor bestaat dan voorheen.”
Meer resultaten designenquête
Lees een veel uitgebreider artikel over de enquête onder ontwerpbureaus in de april-uitgave van het vakblad Kunststof en rubber. Daarin wordt dieper ingegaan op de impact van de recessie, de laatste designtrends en de ingewikkelde relatie tussen duurzaamheid en design anno 2009. Ook worden daar alle deelnemende ontwerpbureaus in genoemd.