6 feb. 2009
3 minuten
Om een economische depressie te voorkomen moeten Nederland en andere overheden banken snel steunen, en veel massiever dan voorheen. Dit om de kredietverlening te herstellen, een eerste voorwaarde om te voorkomen dat de wereldeconomie almaar verder afglijdt, met zelfs een mogelijke economische depressie tot gevolg. Die oproep deed Hans Wijers tijdens een lezing in Den Haag.
De ex-minister van Economische Zaken en huidig bestuursvoorzitter van AkzoNobel sprak in perscentrum Nieuwspoort op een bijeenkomst voor industriële bestuurders en parlementsleden.
De feiten
Volgens Wijers realiseert de politiek zich nog niet helemaal hoe diep de huidige crisis is. Hij beschreef de crisis aan de hand van een aantal feiten:
– Meer landen dan ooit zijn in een recessie
– Voor het eerst in honderd jaar zijn alle G7-landen in een recessie terecht gekomen
– Het aantal nieuwe kredieten ligt op het laagste niveau sinds 1930
– De grondstofprijzen zijn nog nooit zo hard gedaald
– De rentevoet in het Verenigd Koninkrijk is met 1,5% op het laagste niveau sinds 1649.
‘Een historische fase’
Wijers concludeert: ‘De wereldeconomie bevindt zich in een historische fase. Er is sprake van ongekende volatiliteit en de vraaguitval in diverse markten bedraagt 30 tot 40 procent. Nederland zit laat in de waardeketen, waardoor de onjuiste indruk zou kunnen ontstaan dat de recessie bij ons nog enigszins meevalt. We moeten uitkijken niet die kikker te zijn die stil blijft liggen in steeds heter water, om er uiteindelijk door verorberd te worden.’
Tot nu toe heeft minister van Financiën Wouter Bos volgens de AKZO-topman ‘snel en moedig gereageerd’, maar de huidige staat van de economie is zo ernstig dat snel draconische maatregelen moeten worden genomen: ‘Het eerste wat er door overheden wereldwijd moet gebeuren is het op gang brengen van de kredietverlening door nieuwe, massieve steun aan de financiële sector.’
Steun en staatsschuld
Wijers erkende dat hierdoor de Nederlandse staatsschuld ‘wel eens kan oplopen van 40% naar 60% van het Bruto Nationaal Inkomen.’Dat betekent hogere rentebetalingen door de overheid in de toekomst, en een mogelijk oplopende inflatie. Massieve overheidssteun aan banken is dus niet zonder gevaar.
‘Niet too little and too late’
Toch hebben de overheden geen andere keus dan deze mogelijke gevolgen voor lief te nemen, omdat het alternatief volgens erger is, aldus Wijers:
‘Doe je in de huidige situatie van de wereldeconomie niets, dat blijft de negatieve spiraal waar de economie nu inzit voort razen. Dat leidt tot een hogere werkloosheid, lagere bedrijfswinsten en minder belastinginkomsten. Deze gevolgen zullen de overheid en de belastingbetaler in ieder geval, en nog harder raken. Mijn voorkeur is daarom dat overheden de financiële sector opnieuw steunen. En als men daarvoor kiest dan zeg ik: ‘Doe het snel en massief. Als je het namelijk een beetje steun geeft, dan moet je dat telkens opnieuw doen. De totale kosten zijn dan hoger en het effect is geringer. De ingrepen moeten met andere woorden niet too little en too late zijn, maar moedig en groot. Daarbij moet de overheid er ook niet voor terugdeinzen om segmenten uit het financiële systeem te nationaliseren.’
Bestedingen stimuleren
In belastingverlagingen om de bestedingen te stimuleren ziet Wijers geen goede oplossing: ‘Dat geld lekt in een open economie als de onze weg naar het buitenland of het komt terecht op spaarrekeningen. Om de bestedingen aan te wakkeren zie ik meer in een BTW-verlaging of bijvoorbeeld de uitgifte van tijdelijke waardecoupons; die moet men wel uitgeven. Denk aan coupons voor het laten isoleren van je huis. Daarmee beperkt je tevens de uitstoot van broeikasgassen.’
Lessen van de crisis
De lessen uit deze crisis zijn volgens Wijers dat het toezicht op het financiële systeem heeft gefaald en dat het geldbeleid van de banken te ruim is geweest; te lang kon er tegen te weinig rente worden geleend. Verder noemde Wijers Fair Value Accounting een ‘levensgevaarlijk boekhoudsysteem’. Hij pleit ervoor om activa zoals vroeger te waarderen tegen de historische kostprijs in plaats van de dagprijs, wat nu verplicht is volgens de IFRS-boekhoudregels. Op die manier zou veel geld dat nu op de balans moet worden aangehouden, beschikbaar komen voor kredietverlening.
Moed, daadkracht en intelligentie
Tot besluit herhaalde de oud-minister van Economische Zaken dat politici in een ‘relatief kort tijdsbestek’ op diverse terreinen en niveaus de juiste beslissingen moeten nemen. Geen gemakkelijke opgave in een complexe en volatiele wereldeconomie, zo beseft Wijers: ‘Het vergt veel moed, daadkracht en intelligentie van onze leiders.’