7 jan. 2009
4 minuten
Kunststoffen worden in de verpakkingenbelasting unfair door de Nederlandse overheid behandeld. Dat stelt Ab Hordijk, voorzitter van de Vereniging Milieubeheer Kunststofverpakkingen. ‘De tarieven voor kunststof liggen in 2009 6 keer hoger dan papier en karton en 7 keer hoger dan glas! In het bijzonder wanneer de gebruiksfase wordt meegenomen in de berekeningen, blijkt de milieudruk van kunststofverpakkingen juist heel laag.’ De VMK verklaart de verpakkingstax daarom als een klassieke overheidsmaatregel om inkomsten te verwerven ten koste van de kunststofindustrie.
Consument wantrouwt ‘plastic’ verpakkingen…
Ab Hordijk uitte deze felle kritiek op de overheid tijdens een VMK-congres onder de titel “Onvermijdelijke omslag in kunststofverpakkingen”. Kunststof verpakkingen hebben een slecht maatschappelijk imago, zo begon Hordijk zijn goed opgebouwde betoog. Uit imagometingen door PlasticsEurope blijkt dat Europese consumenten kunststofverpakkingen associëren met zwerfafval en lage recyclepercentages. Ook denkt de consument dat ze minder milieuvriendelijk zijn dan andere verpakkingsmaterialen.
…maar verpakkers willen niet zonder
Toch neemt het gebruik van kunststofverpakkingen toe. De prijs-prestatieverhouding is vaak goed en ze sluiten goed aan op de verpakkingsfuncties die verpakkers en vullers zoeken. Anders dan haar negatieve imago doet vermoeden, is de milieudruk van kunststofverpakkingen bovendien laag. Op de keper beschouwd leveren kunststofverpakkingen zelfs milieuwinst op, aldus Hordijk.
Waarom kunststofverpakkingen het milieu sparen
Hij onderbouwt deze stelling als volgt: – Kunststofverpakkingen dragen belangrijk bij aan dematerialisatie: met minder materiaal worden steeds betere prestaties geleverd en wordt energie bespaard. Kunststoffen vormen daarom minder een oorzaak dan een oplossing voor het klimaatprobleem.
– In de gebruiksfase leveren kunststofverpakkingen grote voordelen op. Zo bederft de inhoud van voedselverpakkingen niet voortijdig. Nu bederft in ontwikkelingslanden nog circa 50% van het voedsel voordat het de consument bereikt vanwege slechte verpakkingen. Dankzij goede – vaak kunststof – voedselverpakkingen bederft in ontwikkelde landen minder dan 1% van het voedsel voortijdig.
– Zelfs afgezien van de gebruiksfase zijn kunststofverpakkingen volgens de VMK minder schadelijk voor het milieu dan verpakkingen uit concurrerende materialen. Kunststof heeft namelijk een zeer hoge materiaalefficiency. Om 100 gram product te verpakken is gemiddeld 3 gram kunststof nodig; voor papier is dit 25 gram en voor glas 100 gram. De milieuwinst door het vers houden van het product is dus factoren groter dan de milieudruk van de verpakking.
Waarom ‘plastic’ hard wordt aangepakt
De vraag is: waarom worden kunststoffen dan toch zo benadeeld in de verpakkingenbelasting? Ab Hordijk: ‘Voor politici zijn verpakkingen een ideaal symbool om een zogenaamd statement af te geven. De tarieven van de verpakkingenbelasting worden berekend op basis van de milieudruk tijdens de productie- en afvalfase. Voor een eerlijke vergelijking van de milieuprestaties van een verpakking zou de gebruiksfase een integraal onderdeel van een verpakkingenbelasting op milieugrondslag moeten zijn. De politiek heeft echter beslist dat de verpakkingenbelasting betrekking heeft op het materiaalgebruik. Men wil hiermee het gebruik van verpakkingen en bij voorkeur van het materiaal met de hoogste milieudruk terugdringen. Laten we deze verkeerde zienswijze nu eens volgen: dan nóg is de milieudruk van kunststofverpakkingen lager dan die van bijvoorbeeld papier en glas.’
De VMK vindt het daarom zeer onterecht dat het tarief in 2009 voor kunststof bijvoorbeeld 6x zo hoog is als dat van papier en karton en zelfs 7x zo hoog als dat van glas. Hordijk: ‘Meer dan de helft van de inkomsten uit de verpakkingenbelasting is afkomstig van kunststof! Bij de consument en gebruiker versterkt dit de indruk dat de milieudruk van een kunststofverpakking vele malen hoger is dan van andere materialen. Bovendien mist deze verpakkingenbelasting haar verkeerde doel, want hij zal geen invloed hebben op de keuze van het materiaal. Bij de keuze voor een verpakking blijft functionaliteit de doorslaggevende factor. Op grond hiervan verwacht de VMK toch een goede toekomst voor kunststofverpakkingen.’
De schatkist als motief
De politiek is in 2008 ongevoelig gebleken voor deze gefundeerde kritiek op de verpakkingenbelasting. Zo was een voorstel van het bedrijfsleven om de btw-grondslag te gebruiken voor de berekening van de verpakkingenbelasting onbespreekbaar. Hordijk: ‘De milieugrondslag zou en moest gehandhaafd blijven. De verpakkingenbelasting dient dan ook een klassiek doel: het aanboren van een nieuwe inkomstenbron voor de overheid. De VMK heeft de illusie laten varen dat de verpakkingenbelasting in dit tijdgewricht van de economische crisis wordt afgeschaft.’
De in het najaar van 2008 door de staatssecretaris voorgestelde vereenvoudigingen ziet de VMK-voorman slechts als een kleine stap in de goede richting. ‘Het maakt alleen maar duidelijk dat een belasting op milieugrondslag in de uitvoering zeer ingewikkeld is. De voorgestelde vereenvoudigingen zullen het ideaal van de politiek, een belasting op milieugrondslag, nog verder doen verbleken.’
Verpakkingenbelasting wel goed voor recycling
Brengt de verpakkingenbelasting ons dan niets goeds? Jawel, zo vervolgt de VMK-voorman:’Door deze belasting is de financiering van de inzameling en de recycling van verpakkingen uit huishoudens op eenduidige wijze geregeld. Wettelijk is vastgelegd wie de belastingplichtige is en de belasting berekent, int en afdraagt. Bij een adequate handhaving door de Belastingdienst zal het aandeel free riders beperkt blijven.’
‘De overheid eist dat de mate van kunststofrecycling zal toenemen van 26% nu naar 42% in 2012. Daardoor zal de milieudruk van kunststof verpakkingen – uitgedrukt in CO2-emissies – significant dalen. De VMK rekent erop dat de overheid de tarieven voor kunststof binnen de verpakkingenbelasting hierdoor zal verlagen.’
‘Nascheiding beter dan bronscheiding’
Een belangrijke voorwaarde voor het behalen van deze ambitieuze recyclingdoelstelling is een goed werkend systeem voor de verwerking van kunststof consumentenafval. Aanvankelijk vond de overheid alleen een systeem van bronscheiding acceptabel. Onder druk van het bedrijfsleven is ook nascheiding van kunststofafval uit huishoudens aanvaardbaar bevonden.
Volgens de Vereniging Milieubeheer Kunststofverpakkingen kent een systeem van nascheiding een hogere eco-efficiëncy dan een systeem van bronscheiding. Bronscheiding vergt bijvoorbeeld veel organisatie en veel extra vervoersstromen, terwijl de technieken om kunststof afvalstromen na te scheiden de laatste jaren sterk zijn verbeterd. Ten slotte meldt Ab Hordijk namens de VMK dat een succesvolle recycling van kunststofverpakkingen uit huishoudens doorslaggevend zal zijn voor het imago van kunststofverpakkingen.